Η Κεφαλαλγία, η αλλιώς ο γνωστός σε όλους μας πονοκέφαλος, είναι ένα ιδιαίτερα συχνό σύμπτωμα και οφείλεται σε μία μεγάλη ποικιλία αιτιών, τα οποία εμφανίζουν μία ευρεία διακύμανση από λιγότερο σοβαρά (στην πλειονότητα των περιπτώσεων) έως άλλα σημαντικά για την υγεία του ασθενούς. Η διερεύνηση της αιτιολογίας του συμπτώματος της κεφαλαλγίας αποτελεί μία από τις συχνότερες καταστάσεις, με τις οποίες έρχεται καθημερινά σε επαφή ο ειδικός Ωτορινολαρυγγολόγος.
Κεφαλαλγία που σχετίζεται με παθήσεις της μύτης
Αναμφισβήτητα, οι συχνότερες περιπτώσεις πονοκεφάλου που καλείται να αντιμετωπίσει ο ωτορινολαρυγγολόγος αφορούν ασθενείς, οι οποίοι πιστεύουν ότι πάσχουν από ιγμορίτιδα (ρινοκολπίτιδα). Χαρακτηριστικά στις Η.Π.Α το 14% του πληθυσμού αναφέρει τουλάχιστον ένα επεισόδιο κεφαλαλγίας σχετιζόμενη με ρινοκολπίτιδα ανά έτος, που αποτελεί το 4,6% των επισκέψεων των νέων ενηλίκων σε ιατρεία.
Θα πρέπει να θυμόμαστε όμως ότι για να θεωρηθεί ότι η κεφαλαλγία οφείλεται σε φλεγμονή των παραρρινίων κόλπων θα πρέπει:
α) ο πονοκέφαλος να είναι στην περιοχή του μετώπου
β) να υπάρχουν και άλλα ευρήματα της ιγμορίτιδος όπως πυώδεις ρινικές εκκρίσεις, ρινική συμφόρηση (μπούκωμα), μείωση ή απώλεια της όσφρησης και πυρετός
γ) να εμφανίζονται ταυτόχρονα ο πονοκέφαλος με τα συμπτώματα της ιγμορίτιδος
Επιπλέον μην ξεχνάμε ότι η κεφαλαλγία της ιγμορίτιδος εμφανίζει σημαντικές ομοιότητες με την κεφαλαλγία εκ τάσεως και την ημικρανία, ιδιαίτερα με την μορφή της «ημικρανίας χωρίς αύρα». Προηγούμενες κλινικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι έως και το 90% των ασθενών που αποδίδουν από μόνοι τους την κεφαλαλγία τους σε ιγμορίτιδα στην πραγματικότητα πληρούν όλα τα κριτήρια μιας τυπικής ημικρανικής προσβολής.
Εκτός από τις φλεγμονές των παραρρινίων κόλπων, δύο κλινικές καταστάσεις οι οποίες αποδεδειδεγμένα αποτελούν συχνό αίτιο κεφαλαλγίας είναι η σκολίωση του ρινικού διαφράγματος και η φυσαλιδώδης μέση ρινική κόγχη (concha bullosa). Η κεφαλαλγία που προκαλούν έχει χαρακτηρισθεί ως «κεφαλαλγία εξ επαφής». Στις περιπτώσεις αυτές ο πονοκέφαλος εμφανίζεται κατά διαστήματα (διαλείπων) και εντοπίζεται στην περιοχή γύρω από τα μάτια ή στους κροτάφους. Ο πόνος χαρακτηρίζεται από διακυμάνσεις κατά την αλλαγή της θέσης του σώματος (από την όρθια στην καθιστή θέση), καθώς οι αλλαγές αυτές μεταβάλλουν το μέγεθος των ρινικών κογχών άρα και τον βαθμό επαφής τους με το ρινικό διάφραγμα.
Εκτός από τα παραπάνω, μια σειρά καταστάσεων όπως οι ρινικοί πολύποδες, η οδοντογενής ιγμορίτιδα, όγκοι των παραρρινίων κόλπων και του ρινοφάρυγγα και οι διαταραχές του αερισμού των παραρρινίων κόλπων (βαρότραυμα) αποτελούν δυνητικά την πηγή ενός επίμονου πονοκεφάλου.
Κεφαλαλγία που σχετίζεται με ωτολογικές παθήσεις
Η πλειονότητα των επώδυνων καταστάσεων από το αυτί συνήθως εκδηλώνεται με εντοπισμένο άλγος (ωταλγία), ενώ η ταυτόχρονη συνύπαρξη ωταλγίας και κεφαλαλγίας αποτελεί μάλλον εξαίρεση. Έτσι, οι διάφορες μορφές ωτολογικών φλεγμονών (φλεγμονές του πτερυγίου, του έξω ακουστικού πόρου και του μέσου ωτός) αποτελούν σπάνια αιτία κεφαλαλγίας.
Παρόλα αυτά, η κεφαλαλγία είναι ένα από τα κυρίαρχα συμπτώματα των επιπλοκών των ωτολογικών παθήσεων. Συνοδεύει συνήθως την επέκταση της φλεγμονής από το αυτί στις παρακείμενες οστικές δομές (μαστοειδίτιδα, λιθοειδίτιδα) ή στο ενδοκράνιο. Μάλιστα ενδοκρανιακές επιπλοκές είναι πολύ συχνότερες στο πλαίσιο ωτολογικών παρά ρινολογικών παθήσεων.
Άλλα αίτια κεφαλαλγίας
Παρόλο που διάφορες μορφές νευραλγιών των κρανιακών νεύρων δεν αποτελούν ωτορινολαρυγγολογικές παθήσεις παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον μια και πολύ συχνά, ο Ωτορινολαρυγγολόγος είναι ο πρώτος ειδικός γιατρός στον οποίο προσφεύγουν οι ασθενείς που πάσχουν από αυτές.
Συνήθεις νευραλγίες οι οποίες εκδηλώνονται με ωτορινολαρυγγολογικά συμπτώματα είναι η νευραλγία του τριδύμου, του γλωσσοφαρυγγικού, του ρινοδακρυϊκού, του άνω λαρυγγικού νεύρου και τέλος το σύνδρομο της μακράς βελονοειδούς απόφυσης (σύνδρομο του Eagle).
O ρόλος του ειδικού Ωτορινολαρυγγολόγου έγκειται κυρίως στον αποκλεισμό διαφόρων παθολογικών καταστάσεων από την περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου, των οποίων το άλγος είναι δυνατόν να προσλάβει παρόμοιους χαρακτήρες.
Ιδιαίτερη προσοχή και κλινική ευαισθητοποίηση απαιτείται όσον αφορά την διερεύνηση τυχόν νεοπλασμάτων της περιοχής, τα οποία είναι πιθανό να εκδηλώσουν ως πρώτο σύμπτωμα νευραλγία του τριδύμου ή γλωσσοφαρυγγικού νεύρου.
