Παθήσεις σιελογόνων αδενών

Ποιες είναι οι συνηθέστερες παθήσεις σιελογόνων αδενών; Ποια είναι τα συμπτώματά τους και πώς αντιμετωπίζονται; Ειδικότερα, οι σιελογόνοι αδένες, όργανα που βρίσκονται στη στοματική κοιλότητα και είναι επιφορτισμένα με την παραγωγή σιέλου, προσβάλλονται συχνά από παθήσεις, με συνηθέστερες τις φλεγμονές, τις σιελολιθιάσεις, τους όγκους, καλοήθεις και κακοήθεις, αλλά και τα αυτοάνοσα νοσήματα.

Οι σιελογόνοι αδένες διακρίνονται σε μείζονες, που είναι οι 2 παρωτίδες, οι 2 υπογνάθιοι και οι 2 υπογλώσσιοι, και σε ελάσσονες, που είναι μάλιστα μερικές εκατοντάδες εντός της στοματικής κοιλότητας. Όλοι παράγουν σίελο, που φτάνει καθημερινά το 1 με 1,5 λίτρο, το οποίο είναι εκ των ων ουκ άνευ παράγοντας για τη διατήρηση της καλής υγείας του στόματος, αλλά και για μια σειρά λειτουργιών του οργανισμού, όπως η πέψη, η ομιλία και η κατάποση.

Οι συνηθέστερες παθήσεις σιελογόνων αδενών είναι οι ακόλουθες:

1.Φλεγμονή σιελογόνων αδένων ή σιελαδενίτιδα

Το πιο γνωστό και σύνηθες αίτιο της φλεγμονής των σιελογόνων αδένων είναι ο ιός της παρωτίτιδας. Οι μικροβιακές φλεγμονές οφείλονται συνήθως σε μικρόβια  της στοματικής κοιλότητας, από απόφραξη των πόρων των σιελογόνων αδένων εξαιτίας σιελόλιθων ή από όγκους, καλοήθεις και κακοήθεις. Οι σιελαδενίτιδες αντιμετωπίζονται στην πλειονότητα των περιπτώσεων με φαρμακευτική αγωγή και δη αντιβίωση. Μόνο εφόσον η συντηρητική θεραπεία δεν αποδώσει, εφαρμόζονται άλλες θεραπευτικές μέθοδοι, ενδοσκοπικές και χειρουργικές.

2.Σιελολιθίαση

Με τη σιελολιθίαση δημιουργούνται λίθοι στους σιελογόνους αδένες, οι οποίοι προκαλούν απόφραξη της ροής του σιέλου, που συνοδεύεται από πόνο και οίδημα. Οι σιελόλιθοι εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στον υπογνάθιο αδένα, ενώ μπορεί να εμφανιστούν και στην παρωτίδα. Όταν είναι μεγάλου μεγέθους, μπορεί να οδηγήσουν σε απόφραξη του εκφορητικού πόρου του αδένα, προκαλώντας στη συνέχεια σιελαδενίτιδα, με χαρακτηριστική σημείο την διόγκωση του σιελογόνου αδένα κατα τη διάρκεια του γεύματος. Σε επαναλαμβανόμενες αποφράξεις, μπορεί ακόμα και να καταστραφεί το αδενικό παρέγχυμα, με συνέπεια να πρέπει να εξαχθεί ο αδένας. Σε πολλές περιπτώσεις πάντως η σιελολιθίαση μπορεί να είναι ασυμπτωματική για αρκετό καιρό και να εμφανιστεί τυχαία σε κάποια ακτινογραφία.

Πέραν της συντηρητικής θεραπείας με αντιβιοτικά που επιστρατεύεται για να αντιμετωπίσει τη σιελαδενίτιδα που μπορεί να έχει προκαλέσει ο σιελόλιθος, υπάρχουν και άλλες θεραπευτικές μέθοδοι για τον ίδιο τον λίθο. Αυτές είναι η χειρουργική ή ενδοσκοπική αφαίρεσή του τόσο μόνου του, στις περιπτώσεις που έχει εντοπιστεί στον εκφορητικό πόρο, όσο και με τον αδένα που αντιμετωπίζει το πρόβλημα.

Σε περιπτώσεις χρόνιας υποτροπιάζουσας σιελοαδενίτιδας, αλλά και σοβαρής σιελολιθίασης ενδείκνυται η χειρουργική αφαίρεση του υπογνάθιου σιελογόνου αδένα.

3.Όγκοι σιελογόνων αδένων

 Στην πλειονότητά τους οι όγκοι των σιελογόνων αδένων είναι καλοήθεις. Ο εντοπισμός τους μπορεί να γίνει τυχαία μέσω απεικονιστικών εξετάσεων, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις είναι ψηλαφητοί. Ενδέχεται δε στην πορεία να μεγεθυνθούν σημαντικά, δημιουργώντας προβλήματα στη λειτουργικότητα του στόματος και του προσώπου. Συνήθως εντοπίζονται στην παρωτίδα και αποτελούν περί το 3% των όγκων στο κεφάλι και τον τράχηλο. Ο συνηθέστερος καλοήθης όγκος των σιελογόνων αδένων είναι το πλειόμορφο αδένωμα.

Με δεδομένο ότι οι καλοήθεις όγκοι μπορεί να αυξηθούν, έστω και βραδέως, και να προκαλέσουν δυσμορφία στο πρόσωπο, αλλά και να εξαλαχθούν σε κακοήθεια, συνιστάται η χειρουργική αφαίρεσή τους. Η επέμβαση που επιλέγεται είναι η παρωτιδεκτομή για την αφαίρεση μέρους ή όλης της παρωτίδας, ανάλογα με το σημείο του αδένα όπου βρίσκεται ο όγκος.

Πέραν των καλοηθών όγκων, υπάρχει η πιθανότητα, ένας όγκος στους σιελογόνους αδένες να είναι κακοήθης. Ο συχνότερος κακοήθης όγκος των σιελογόνων αδένων είναι το βλεννοεπιδερμοειδές καρκίνωμα. Η απότομη αύξηση ενός όγκου των σιελογόνων αδένων, ο έντονος πόνος τοπικά και η παράλυση του προσωπικού νεύρου είναι σημάδια κακοήθειας. Εκτός των κλινικών χαρακτηριστικών, τα ακτινολογικά χαρακτηριστικά και τα αποτελέσματα της βιοψίας δια λεπτής βελόνες  βοηθού στη διερεύνηση ενός όγκου των σιελογόνων αδένων.

4.Αυτοάνοσα νοσήματα

Μεταξύ των αυτοάνοσων που μπορεί να πλήξουν τους σιελογόνους αδένες, το σύνδρομο Sjogren θεωρείται από τα συχνότερα, το οποίο εκδηλώνεται με ξηροστομία και ξηροφθαλμία και στη δευτεροπαθή μορφή συνδέεται με τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και τον συστηματικό ερυθηματώδη λύκο.  Το σύνδρομο Sjogren μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στη στοματική κοιλότητα, ενώ ένα ποσοστό των ασθενών συνδέονται και με non-Hodgkin λέμφωμα. Το σύνδρομο Sjogren αντιμετωπίζεται συνήθως συντηρητικά.

Η χειρουργική αντιμετώπιση των παθήσεις σιελογόνων αδενών είναι ιδιαίτερα απαιτητική, γι’ αυτό και η επιλογή ενός έμπειρου και εξειδικευμένου χειρουργού ωτορινολαρυγγολόγου είναι κρίσιμης σημασίας για την επιτυχία της επέμβασης.